Wyślij tekst przez e-mail 
Ukryj
Pokaż wszystkie
Status społeczny a ryzykowne używanie substancji psychoaktywnych
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie: Badania wskazują, że wysoki odsetek Polaków używa substancji psychoaktywnych w sposób problemowy, często łącząc kilka substancji. Wczesna diagnoza skali i predyktorów tego problemu zwiększa szanse na opracowanie i wdrożenie skutecznej profilaktyki społecznej.
Cel badań: określeni skali zjawiska ryzykownego używania (SPA) oraz ustalenie jego związków ze statusem społecznym (czynniki socjodemograficzne, rodzinne, zawodowe, ekonomiczne).
Metoda badań: Metodę stanowił sondaż diagnostyczny – kwestionariusz ankiety online składający się z 33 pytań lub bloków pytań, w tym Skala Używania Ryzykownego (SUR). Przebadano 1265 osób o zróżnicowanym profilu socjodemograficznym. W analizach, których wyniki opisano w tym artykule wykorzystano 13 pytań lub bloków pytań.
Wyniki: Ryzykowne używanie substancji (alkoholu i/lub innych nielegalnych SPA, albo leków używanych bez wskazań medycznych) w minionych 12 miesiącach dotyczy 17,7% respondentów; 35% z nich prawdopodobnie boryka się z uzależnieniem. Najczęściej dotyczy to: mężczyzn (2 razy częściej niż kobiet); osób w wieku 18-25 lat (2 razy częściej niż osoby powyżej 36 roku życia); singli (3 razy częściej niż średnia dla próby oraz 6 razy częściej niż małżonków); mieszkańców średnich miast (2 razy rzadziej niż pozostałych ankietowanych). Dzietność, czynniki ekonomiczne i zawodowe nie różnicują istotnie ryzykownego używania SPA.
Wnioski: Prawie 1/5 respondentów używało SPA w ostatnich 12 miesiącach w sposób ryzykowny, szczególnie mężczyźni, młodzi dorośli, single oraz mieszkańcy wsi i małych miast (ryzykowne używanie) lub dużych miast (podejrzenie uzależnienia).
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Belogolovsky, E., Bamberger, P. A., & Bacharach, S. B. (2012). Workforce Disengagement Stressors and Retiree Alcohol Misuse: The Mediating Effects of Sleep Problems and the Moderating Effects of Gender. Human Relations, 65(6), 705–728. https://doi.org/10.1177/0018726711435250.
Cassidy, T. A., Varughese, S., Russo, L., Budman, S. H., Eaton, T. A., & Butler, S. F. (2015). Nonmedical Use and Diversion of ADHD Stimulants Among U.S. Adults Ages 18-49: A National Internet Survey. Journal of Attention Disorders, 19(7), 630–640. https://doi.org/10.1177/1087054712468486.
Dec-Pietrowska, J., & Mazur, J. (2025). Używanie substancji psychoaktywnych. W Z. Izdebski & J. Mazur (Red.), Jak żyje i co myśli o swoim zdrowiu młodzież szkolna? Badanie lubuskie 2024 (s. 173–189). Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Dzielska, A., & Okulicz-Kozaryn, K. (2023). Używanie substancji psychoaktywnych i picie napojów energetyzujących przez młodzież w wieku 11-15 lat. Wynika badań HBSC 2021/2022. Serwis Informacyjny Uzależnienia, 4 (104), 35–40.
Fleming, C. B., White, H. R., & Catalano, R. F. (2010). Romantic Relationships and Substance Use in Early Adulthood: An Examination of the Influences of Relationship Type, Partner Substance Use, and Relationship Quality. Journal of Health and Social Behavior, 51(2), 153–167. https://doi.org/10.1177/0022146510368930.
GUS. (2024). Zdrowie i ochrona zdrowia w 2023 roku. Główny Urząd Statystyczny.
Jacyków, D., Kowalewicz, M., Mucha, K., Siwiak, K., & Węgrowska, U. (2021). Budżety gospodarstw domowych w 2020 r. Główny Urząd Statystyczny.
Kun, B., Fetahu, D., Mervó, B., Magi, A., Eisinger, A., Paksi, B., & Demetrovics, Z. (2025). Work Addiction and Stimulant Use: Latent Profile Analysis in a Representative Population Study. International Journal of Mental Health and Addiction, 23(1), 1–22. https://doi.org/10.1007/s11469-023-01076-0.
Malczewski, A., Bevz, M., Dalmata, M., Jędruszak, Ł., & Kidawa, M. (2020). Raport o stanie narkomanii w Polsce 2020. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Malczewski, A., & Jabłoński, P. (Red.). (2023). Raport 2023. Uzależnienia w Polsce. Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom.
Martin, C. C. (2019). High Socioeconomic Status Predicts Substance Use and Alcohol Consumption in U.S. Undergraduates. Substance Use & Misuse, 54(6), 1035–1043. https://doi.org/10.1080/10826084.2018.1559193.
Modrzyński, R. (2022). Zaburzenia wynikające z używania substancji w ICD-11. Zmiany w diagnostyce klinicznej. Disorders due to substance use in ICD-11. Changes in clinical diagnosis. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 22(4), 248–252. https://doi.org/10.15557/PiPK.2022.0031.
Modrzyński, R., Mańkowska, A., & Pisarska, A. (2022). Skala Używania Ryzykownego (SUR)– metoda przesiewowa do badania ryzykownego używania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych– charakterystyka i właściwości psychometryczne.
Resocjalizacja Polska, 24, 367-385.
Modrzyński, R., Pisarska, A., & Mańkowska, A. (2022). The Hazardous Use Scale of psychoactive substances. A pilot study. Alcoholism and Drug Addiction, 35(3), 187–204. https://doi.org/10.5114/ain.2022.125279
Moskalewicz, J., Bujalski, M., Dąbrowska, K., Ostaszewski, K., Pisarska, A., Sierosławski, J., Stokwiszewski, J., Wciórka, J., & Wieczorek, Ł. (2021). EZOP II Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań Zaburzenia związane z używaniem substancji, hazard i ich uwarunkowania. W J. Moskalewicz & J. Wciórka (Red.), Kondycja psychiczna mieszkańców Polski. Raport z badań. "Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań - EZOP II" (s. 22-45). Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Moskalewicz, J., & Wciórka, J. (Red.). (2021). Kondycja psychiczna mieszkańców Polski: Raport z badań „Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań - EZOP II”. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Napoletano, F., Schifano, F., Corkery, J. M., Guirguis, A., Arillotta, D., Zangani, C., & Vento, A. (2020). The Psychonauts’ World of Cognitive Enhancers. Frontiers in Psychiatry, 11, 546796. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.546796
Pawłowska, B., Zygo, M., Potembska, E., Kapka-Skrzypczak, L., Dreher, P., & Kędzierski, Z. (2014). Psychoactive Substances Use Experience and Addiction or Risk of Addiction Among by Polish Adolescents Living in Rural and Urban Areas. Annals of Agricultural and Environmental Medicine, 21(4), 776–782. https://doi.org/10.5604/12321966.1129932.
Kodeks Etyki Pracownika Naukowego. (2020). PAN.
Kodeks Etyczny Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (2018). Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Kodeks Etyki Socjologa (2012). Polskie Towarzystwo Socjologiczne.
Rowicka, M., Postek, S., & Zin-Sądek, M. (2021). Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce Raport z badań kwestionariuszowych 2020 r. PARPA.
Salvatore, J. E., Gardner, C. O., & Kendler, K. S. (2020). Marriage and Reductions in Men’s Alcohol, Tobacco, and Cannabis Use. Psychological Medicine, 50(15), 2634–2640. https://doi.org/10.1017/S0033291719002964.
WHO. (2024). Clinical Descriptions and Diagnostic Requirements for ICD-11 Mental, Behavioural and Neurodevelopmental Disorders. World Health Organization.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2025.44.4.233-249
Data publikacji: 2025-12-29 13:02:17
Data złożenia artykułu: 2025-07-04 23:38:56
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2025 Maria Łukaszek, Agnieszka Wróbel-Chmiel
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.