Hide
Show all
Email this article 
‘Here Szela, the hero, was made’. Selected Issues From the 19th Century Scientific Discourse Around the Forest Germans
Abstract
The article is concerned with the changes undergone by the Polish scientific discourse (mainly ethnographic) on the phenomenon of the so-called ‘Forest Germans’ (in Polish: Głuchoniemcy) in the 19th century, i.e. from the late Enlightenment to 1914. The author analyses excerpts from scholars accounts by, among others, Franciszek Siarczyński, Wincenty Pol, Józef Łepkowski, Oskar Kolberg, Józef Szujski and others, as well as narratives appearing in reaction to them in the press. The history of the Głuchoniemcy – as descendants of medieval German settlers in the Carpathian Foothills, who became completely Polonised in the 19th century, and the discourse, both academic and public, constructed around them, reflects the mechanisms governing descriptions of peasant history and culture in Polish ethnography and related branches of the humanities, and related to aspirations for national independence.
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Kołłątaj H., List H. K. do T. M. z Ołomuńca dnia 15 lipca 1802 r. Pisany, “Pamiętnik Warszawski” 1810, 7, 2, 4.
Michna W., Geografja dla szkół ludowych, Kraków 1879.
Nowina Ujejski A., Liber memorabilium parafii w Krościenku Wyżnym, prep. and introduction P. Rachwał, Krosno 2010.
Baranowski B., Sprawy obyczajowe w sądownictwie wiejskim w Polsce wieku XVII i XVIII, Łódź 1955.
Benedyktowicz Z., Portrety obcego. Od stereotypu do symbolu, Kraków 2000.
Bronikowski W., Drogi postępu chłopa polskiego, Warszawa 1934.
Burszta J., Oświecenie i romantyzm a słowiańska etnografia i folklorystyka, “Lud” 1973, 57.
Bystroń J.S., Megalomania narodowa, Warszawa 1935.
Bystroń J.S., Ugrupowanie etniczne ludu polskiego. Krakowskie, “Odczyty Geograficzne” 1925, 2.
Bystroń J.S., Dynowski W., Kultura ludowa i ludoznawstwo w Polsce, in: Kultura ludowa, issue 1, Gdynia 1948.
Foucault M., Archeologia wiedzy, transl. A. Siemek, Warszawa 1977.
Jasiewicz Z., Początki polskiej etnologii i antropologii kulturowej (od końca XVIII wieku do roku 1918, Poznań 2011.
Jasiewicz Z., Skąd, z czym i w jaki sposób etnografia/etnologia/antropologia pojawiła się przez 100 laty w odrodzonym państwie polskim?, “Lud” 2018, 102.
Karłowicz J., Lud. Rys ludoznawstwa polskiego, Lwów 1904.
Kolberg O., Sanockie-Krośnieńskie, part 1, Dzieła wszystkie, vol. 49, red. A. Skrukwa. Wrocław–Poznań 1974.
Kaczmarczyk Z., Kolonizacja niemiecka i kolonizacja na prawie niemieckim w średniowiecznej Polsce, in: Stosunki polsko-niemieckie w historiografii, part. 1, Poznań 1974.
Kołpak P., Między ideałem a rzeczywistością. Prawny i społeczny model wójta w teorii i praktyce na Pogórzu Karpackim od XVI do XVIII wieku, “Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2003, 85.
Kołpak P. et al., Forest Germans: a forgotten ethnic group in the contemporary landscape of the Polish Carpathians, “Miscellanea Geographica” 2025, 29, 3.
Krebs C.B., A Most Dangerous Book, New York 2012.
Libera Z., Etnografia jest praktykowaniem semiotyki (przykład z polskiej etnografii XIX wieku i później, “Prace Etnograficzne” 2021, 49, 3.
Libera Z., Etnografia to piękna zabawka w rękach literatów z dworu i miasta w Polsce XIX wieku i później, Kraków 2022.
Nowicka E., Swojskość i obcość jako kategorie socjologicznej analizy, in: Swoi i obcy, ed. E. Nowicka, Warszawa 1990.
Pol W., Historyczny obszar Polski [rzecz o dijalektach mowy polskiej], Kraków 1869.
Prochaska A., Przedmowa do Akt Grodzkich i Ziemskich z czasów Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów 1901.
Raczyńska-Kruk M., The memory still endures in the names of the German generations… Forest Germans in Franciszek Siarczyński’s anthropogeographical description of Galicia, “Miscellanea Geographica” 2025, 29, 3.
Raczyńska-Kruk M., Za uproszeniem wszytkiej gromady”. Antropologia gromady ołpińskiej w świetle wiejskich akt sądowych, in: P. Kołpak, M. Raczyńska-Kruk, M.W. Solarz, Na chłopski rozum. Wiejskie akta sądowe nowożytnych Ołpin i ich konteksty społeczne, Warszawa 2024.
Siarczyński F., Obraz wieku panowania Zygmunta III, króla polskiego i szwedzkiego, czyli obraz stanu, narodu i kraju wystawiający religię, obyczaje, [...] zgoła wszystko, co do dokładnego obrazu wieku tego należy, vol. 2, Poznań 1858.
Siarczyński F., Rozprawa o starodawnych osadnikach niemieckich na Podgórzu i Rusi Czerwoney pióra Franciszka Siarczyńskiego, “Pątnik Narodowy” 1927, 1.
Solarz M.W., Raczyńska-Kruk M., Głuchoniemcy, Taubdeutsche, Walddeutsche – przyczynek do biografii pojęcia, “Prace i Studia Geograficzne” 2023, 68, 2.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 1, eds. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 3, eds. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1882.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 6, eds. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1885.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 9, eds. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1888.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 15, part 1, eds. W. Chlebowski, J. Krzywicki, Warszawa 1900.
Szujski J., Polacy i Rusini w Galicji, Kraków 1896.
Wiszniewski M., Historya literatury polskiej, Kraków 1844.
Schneider A., Encyklopedya do krajoznawstwa Galicyi pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym, orograficznym, geognostycznym, etnograficznym, handlowym, przemysłowym, sfragistycznym, etc. etc., vol. 1, Lwów 1871.
Słownik etnologiczny, terminy ogólne, ed. Z. Staszczak, Warszawa–Poznań 1987.
Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Gdańsk 2000.
Sulima R., Literatura a dialog kultur, Warszawa 1982.
Świętochowski A., Historja chłopów polskich w zarysie, vol. 1, W Polsce niepodległej, Lwów–Poznań 1925.
Tobera M., Poseł prawdy (Aleksander Świętochowski), “Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1991, 30, 3–4.
Węglarz S., Etnograficzne mapowanie polskiej Góralszczyzny przez Wincentego Pola i innych badaczy, “Łódzkie Studia Etnograficzne” 2021, 60.
Wiślicz T., Księgi sądowe wiejskie z XV wieku, in: Świat średniowiecza. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, eds. A. Bartoszewicz et al., Warszawa 2010.
Wójcik A.J., “O skalnym oleju” – publikacja księdza Franciszka Siarczyńskiego z 1828 roku, “Hereditas Monasteriorum” 2016, 3.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.60.425-447
Date of publication: 2025-11-28 08:32:17
Date of submission: 2024-07-31 22:05:05
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Marta Raczyńska-Kruk
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.