Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Rola empatii w kształtowaniu postaw społecznych – wybrane obrazy chłopów w XIX-wiecznej literaturze rosyjskiej
Streszczenie w języku polskim
Podstawą metodologiczną w niniejszym artykule jest zjawisko empatii. Pojęcie to okazuje się użytecznym narzędziem do badań literaturoznawczych, jak też staje się coraz ważniejszym aspektem w naukach historycznych. Na podstawie analizy tekstów literackich, które są historycznym obrazem myśli i wrażliwości ludzkiej, zostaje zarysowany obraz empatycznych postaw wobec warstwy chłopskiej w XIX-wiecznej Rosji. Literaci ukazują w swoich tekstach stopniową ewolucję wrażliwości wobec chłopów – od wskazania możliwości do empatyzowania z nimi, przez ukazywanie wzorcowych postaw przedstawicieli arystokracji, aż do pełnej identyfikacji z przedstawicielami warstwy włościańskiej. Analiza literacka pozwala dostrzec korelację między rosnącą empatią społeczną i demokratycznymi przemianami w państwie.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Gogol’ N., Vybrannyya mesta iz. perepiski s druz’yami, Sanktpeterburg 1847 [Н. Гоголь, Выбранныя места из переписки с друзьями, Санктпетербург 1847].
Ustav o tsenzure 1804 g. [Устав о цензуре 1804 г.], http://museumreforms.ru/node/13659 [access: 29.08.2024].
Anikeyeva A.A., Nravstvennyye institutsii finansovoy deyatel’nosti N. V. Gogolya i personazhey ego proizvedeniy, “Finansy i kredit” 2009, 22 (358) [Аникеева А.А., Нравственные институции финансовой деятельности Н. В. Гоголя и персонажей его произведений, “Финансы и кредит” 2009, 22 (358)].
Baron-Cohen S., Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, transl. A. Nowak, Sopot 2015.
Bauer J., Empatia. Co potrafią lustrzane neurony, transl. M. Guzowska-Dąbrowska, Warszawa 2008.
Bortolussi M., Dixon P., Psychonarratology, Cambridge 2003.
Brooks D., Social Animal, London 2011.
Czepulis-Rastenis R., Znaczenie prozy obyczajowej XIX wieku dla badań ówczesnej świadomości i stosunków społecznych, in: Dzieło literackie jako źródło historyczne, ed. Z. Stefanowska, Warszawa 1978.
Damasio A., Odczuwanie i poznawanie. Jak powstają świadome umysły?, transl. A. Binder, Kraków 2022.
Derrida J., Ta dziwna instytucja zwana literaturą. Rozmowa Dereka Attridge’a z Jaques’em Derridą, transl. M.P. Markowski, in: Dekonstrukcja w badaniach literackich, ed. R. Nycz, Gdańsk 2000.
Figes O., Taniec Nataszy. Z dziejów kultury rosyjskiej, transl. W. Jeżewski, Warszawa 2010.
Galster B., Mikołaj Gogol, in: Literatura rosyjska w zarysie. Część I, eds. Z. Barański, A. Semczuk, Warszawa 1975.
Hickok G., Mit neuronów lustrzanych: rzetelna neuronauka komunikacji i poznania, transl. K. Cipora, Kraków 2016.
Hoffman M., Empathy and Moral Development, Cambridge 2000.
Howe D., Empatia. Co to jest i dlaczego jest taka ważna, transl. D. Golec, Warszawa 2013.
Janicki K., Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Poznań 2021.
Keen S., Empathy and the Novel, Oxford 2007.
Keysers C., Empatia. Jak odkrycie neuronów lustrzanych zmienia nasze rozumienie ludzkiej natury, transl. Ł. Kwiatek, Kraków 2023.
Kierżencew B., Zniewolona Rosja. Historia poddaństwa, transl. A. Okuniewska-Stronka, Poznań 2021.
Konyshev Ye.M., Tema naroda v «Zapiskakh okhotnika» Turgeneva: filosofskiye i literaturnyye osnovy, “Vestnik BGU” 2013, 2 [Конышев Е.М., Тема народа в «Записках охотника» Тургенева: философские и литературные основы, “Вестник БГУ” 2013, 2].
Korman B.O., Lirika Nekrasova, 2nd edition, Izhevsk 1978 [Корман Б.О., Лирика Некрасова, 2nd edition, Ижевск 1978].
Kożuchowski A., „Zmyślenia i prawda”, czyli dzieło literackie jako źródło historyczne, “Pamiętnik Literacki” 2005, 96, 1.
Kuciel-Frydryszak J., Chłopki: opowieść o naszych babkach, Warszawa 2023.
Kuhn T.S., Struktura rewolucji naukowych, transl. H. Ostromęcka, J. Nowotniak, Warszawa 2001.
Łebkowska A., Empatia. O literackich narracjach przełomu XX i XXI wieku, Kraków 2008.
Mann Yu., V poiskakh zhivoy dushi. «Mertvyye dushi»: pisatel' – kritika – chitatel', Moskva 1984 [Манн Ю., В поисках живой души. «Мертвые души»: писатель – критика – читатель, Москва 1984].
Markowski M., Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki, Kraków 2013.
Nigmatullina T., Arkhitektura istoricheskogo obrazovaniya: vyzovy vremeni, “Etnodialogi” 2021, 1 (63) [Нигматуллина Т., Архитектура исторического образования: вызовы времени, “Этнодиалоги” 2021, 1 (63)].
Nussbaum M.C., Cultivating Humanity: A Classical Defence of Reform in Liberal Education, Cambridge 1997.
Nussbaum M.C., Not For Profit: Why Democracy Need The Humanities, Princeton 2010.
Peterson J.B., 12 życiowych zasad. Antidotum na chaos, transl. K. Zuber, Wrocław 2018.
Płuciennik J., Literackie identyfikacje i oddźwięki. Poetyka a empatia, Łódź 2002.
Pobłocki K., Chamstwo, Wołowiec 2021.
Пушкин А., Пророк [Pushkin A., Prorok] [online:] https://www.culture.ru/poems/4409/prorok [access: 20.09.2024].
Radomski A., O użyteczności literatury dla pisania historii, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 2004, 59.
Rifkin J., The Empatic Civilization: The Race to Global Consciousness in World in Crisis, Cambridge 2009.
Stepanov N., N.A. Nekrasov. Zhizn' i tvorchestvo, 2nd edition, Moskva 1971 [Степанов Н., Н.А. Некрасов. Жизнь и творчество, 2nd edition, Москва 1971].
Shatalov S.Ye., Khudozhestvennyy mir. S. Turgeneva, Moskva 1979 [Шаталов С.Е., Художественный мир И.С. Тургенева, Москва 1979].
Szczukin W., Mit szlacheckiego gniazda: studium geokulturologiczne o klasycznej literaturze rosyjskiej, transl. B. Żyłko, Kraków 2006.
Top 100 Works in World Literature, https://thegreatestbooks.org/lists/28 [access: 29.09.2024].
Tyunyayeva O.D., Retseptsiya knigi rasskazov «Zapiski okhotnika» v SSHA, ili I.S. Turgenev protiv rabstva, “Litera” 2023, 8 [Тюняева О.Д., Рецепция книги рассказов «Записки охотника» в США, или И.С. Тургенев против рабства, “Litera” 2023, 8].
de Waal F., Wiek empatii: jak natura uczy nas życzliwości, transl. Ł. Lamża, Kraków 2019.
Vinogradov I.A., «Revizor» Gogolya kak komediya-tragediya: k probleme zhanra, “Dva veka russkoy klassiki” 2024, 6, 1 [Виноградов И.А., «Ревизор» Гоголя как комедия-трагедия: к проблеме жанра, “Два века русской классики” 2024, 6, 1].
Voytolovskiy L.N., Krest'yanin i rabochiy v russkoy khudozhestvennoy literature XIX i XX vekov, Leningrad 1926 [Войтоловский Л.Н., Крестьянин и рабочий в русской художественной литературе XIX и XX веков, Ленинград 1926].
Woźniak S., Czeluskin A., Rosyjska Cerkiew Prawosławna a imperialna polityka Kremla, “Przegląd Geopolityczny” 2023, 43.
Gogol’ N.V., Mertvyye dushi, in: N.V. Gogol’, Sochineniya v dvukh tomakh. Tom vtoroy, Moskva 1969 [Гоголь Н.В., Мертвые души, in: Н.В. Гоголь, Сочинения в двух томах. Том второй, Москва 1969].
Некрасов Н.А., Мороз, Красный нос, Москва 1947 [Nekrasov N.A., Moroz, Krasnyy nos, Moskva 1947].
Turgenev I.S., Zapiski okhotnika, Moskva [Тургенев И.С., Записки охотника, Москва 1984].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.60.481-500
Data publikacji: 2025-11-28 08:32:19
Data złożenia artykułu: 2024-12-15 20:03:20
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Artur Sadecki
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.